Манай улсад 53 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллагын 787 мянган ажиллагч нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөг. Нийт нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгчдийн тал хувь нь 2.2 сая төгрөгөөс бага цалинтай байна.

Улсын хэмжээнд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх аж ахуйн нэгж болон байгууллагын тоо өмнөх оны мөн үеэс 1600-аар өсчээ.

Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн 2024 оны дөрөвдүгээр  улирлын  тайланд  хамрагдсан  нийт ажиллагчдыг салбараар нь харвал,  

-         15 хувь нь боловсролын салбарт  

-         14 хувь нь бөөний  болон  жижиглэн худалдаа, машин, мотоциклийн засвар үйлчилгээ

-         10 хувь нь төрийн  удирдлага, батлан хамгаалах салбарт

-         9 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэл

-         6.3 хувь нь барилга

-         6.3 хувь нь эрүүл  мэнд,  нийгмийн халамжийн салбарт

-         34 хувь нь бусад салбарт ажиллаж байгаа нийгмийн даатгал төлөгчид эзэлж байна.

Улсын  хэмжээнд нэг  ажилтанд  ногдох  сарын  дундаж нэрлэсэн цалин 2.6 сая төгрөг, харин голч цалин 2.2 сая төгрөг байна. Өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад сарын дундаж нэрлэсэн цалин  436 мянга, голч цалин 448 мянган төгрөгөөр тус тус нэмэгджээ.

Үүнийг өмнөх оны  мөн  үетэй  харьцуулахад  нэрлэсэн цалингийн индекс 19.5 хувь, бодит цалингийн индекс 10.8 хувиар нэмэгдсэн байна.

Манай улсад аль салбарынхан хамгийн өндөр цалин авдаг вэ?

Нэгдүгээрт, уул  уурхай, олборлолтын салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн их буюу 5.4 сая төгрөг болж, улсын дунджаас 2.0 дахин өндөр байна. Энэ нь мэдээж ажлын ачаалал, ур чадвар шаардах байдал, ажиллах орчны нөхцэл зэргээс шалтгаалж байгаа.

Бизнесийн аль салбарт ажиллагсад хамгийн бага цалин авдаг вэ?

Зочид буудал, байр, сууц, нийтийн  хоолны үйлчилгээний салбарын ажиллагчдын цалин 1.7 сая болж, хамгийн бага буюу улсын дунджаас 1.6 дахин бага байна. Гэтэл манай улсын ажиллах хүчний хамгийн олон хүн ажилладаг салбарт цалин, түүнтэй адилтгах орлого ийм бага байгаа нь өрхийн орлогод төдийлөн ахиц гарахгүй байгаагийн цаад суурь шалтгаан болж байна.

Цалин хөлсний статистик мэдээллийн бас нэг анхаарал татаж байгаа зүйл нь манайхны дунд түгээмэл байдаг нэг ташаа ойлголт олон улсын байгууллагад ажиллагсад өндөр цалин авдаг гэж ихэнх нь боддог. Тэгвэл олон улсын  байгууллага, суурин төлөөлөгчийн газар  болон уул уурхай, олборлолтын үйл  ажиллагааны  салбарт  ажиллагчдын цалин 2.3-8.4 хувиар энэ хугацаанд буурчээ. Эндээс гадныхан бидний хөдөлмөрийг эхлээд олон улсын  ерөнхий жишгээр үнэлдэг байснаа явц дунд үнэлгээг нь бууруулсан. Үүнийг монголчуудын чадвар, ажлын бүтээмж, эсвэл ерөөсөө л өндөр цалин өгөх шаардлагагүй, бусдын жишгээр гэсэн үнэлэмжээр хандах болсонтой холбоотой байх талтай. Гэтэл бусад салбарынхны цалин эсрэгээрээ  8.9-27.7 хувиар өсчээ.

Тухайлбал,  ус  хангамж,  бохир  ус,  хог  хаягдал, үйлчилгээний бусад салбар, хүн хөлслөн ажиллуулах өрхийн үйл ажиллагааны салбарт  ажиллагчдынх хамгийн их буюу 20.2-27.7 хувиар өссөн байна.

Нийт даатгуулагчийн дотор 2.0-3.0 сая төгрөгийн цалинтай ажиллагчдын эзлэх хувь хамгийн их буюу 26 хувь , харин 550.0мянган  төгрөг  хүртэлх  цалинтай ажиллагчдын эзлэх  хувь 2.4 буюу  хамгийн  бага байна.  

Ер нь 3.5 сая  төгрөгөөс дээш    цалинтай даатгуулагчийн дүнд   эзлэх    хувь   8.1 нэгж  хувиар өссөн  бол 550.0  мянган  төгрөг  хүртэлх  цалинтай даатгуулагчийн хувь 7.8 нэгж хувиар буурчээ. Энэ үзүүлэлтийг сайн мэдээ гэж тодорхойлж болно.

Ажиллагчдын сарын дундаж нэрлэсэн цалин тухайн байгууллагын ажиллагчдын тооноос шууд хамаарч байна. Өөрөөр хэлбэл, ажиллагчдын тоо ахих тутам сарын дундаж цалин нэмэгдэж байгаа зүй тогтол байна. Ажиллагчдын  сарын  дундаж нэрлэсэн цалин Улаанбаатар хотод 2.8 сая байгаа нь улсын дунджаас 83 мянган төгрөгөөр их байхад баруун бүсэд хамгийн бага буюу 2.2 сая болж, улсын дунджаас 477 мянган төгрөгөөр бага байна.

Байгууллагын  хариуцлагын  хэлбэрээр  авч  үзэхэд, төрийн  өмчит  үйлдвэрийн  газарт  ажиллагчдын сарын  дундаж  цалин  3.2  сая  төгрөг,  хувьцаат компанид  ажиллагчдынх 3.0 сая  төгрөг, төсөвт байгууллагын ажиллагчдынх 2.7 сая төгрөг байгаа нь улсын  дунджаас  18 мянгаас 574  мянган төгрөгөөр  их  гэсэн дүн гарчээ. Харин бусад  байгууллагад ажиллагчдын сарын дундаж цалин улсын дунджаас 55 мянгаас 1.2 сая төгрөгөөр бага байна.

Манай улсын нийгмийн даатгал төлөгчдийн орлогын эх үүсвэр нь сард 2 удаа хувааж авдаг цалин гэж хэлж болно.