АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын засаг захиргаа Хятадын импортын бүтээгдэхүүнд 10 хувийн татвар шинээр ногдуулах болсон талаар мэдэгдлээ. Энэ шийдвэр хоёр улсын хооронд худалдааны дайн дахин хурцдаж болзошгүй гэсэн болгоомжлол төрүүлэхээс гадна дэлхийн эдийн засгийн тогтвортой байдалд хүндрэл учруулж болзошгүй байна.

АНУ-ЫН ШИЙДВЭР БА ТРАМПЫН ТАЙЛБАР

Трампын засаг захиргаа зөвхөн Хятадын бараа бүтээгдэхүүн төдийгүй Канад, Мексикийн импортыг өндөр татвартай болгож, эдгээр улсаас оруулж ирэх бараанд 25 хувийн нэмэлт татвар ногдуулахаа зарлалаа. АНУ-д мансууруулах бодис, ялангуяа фентанил хэмээх хүчтэй бодисын урсгалыг зогсоохын тулд хөрш орнууд илүү хатуу арга хэмжээ авах шаардлагатай гэж Трамп үзэж байгаа аж. “Хятадын тал ямарч байсан татвар төлөх болно, ямар түвшинд байхыг АНУ тодорхойлох болно” хэмээн Трамп сэтгүүлчдэд нэмж тайлбарлажээ.

ХЯТАДЫН ХАРИУ ҮЙЛДЭЛ БА БИЗНЕСИЙН НӨЛӨӨЛӨЛ

АНУ-ын гаргасан шийдвэрийн дараа Хятадын юань ам.долларын эсрэг суларч, Хятадын томоохон технологийн компаниудын хувьцаа огцом уналаа. Alibaba Group, JD.com зэрэг компанийн хувьцааны үнэ огцом буурсан бол олон улсын зах зээлд алтны үнэ чангарч, хөрөнгө оруулагчид эрсдэл багатай хөрөнгөд анхаарлаа хандуулж эхэлсэн байна.

Хятадын төрийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд энэ талаар хязгаарлагдмал мэдээлэл түгээж байгаа бөгөөд Синьхуа агентлаг АНУ-ын татварын талаар тайлбар хийгээгүй бол CCTV зөвхөн Канад, Мексикийн эсрэг тавигдсан татварын тухай товч мэдээлэл гаргажээ. Харин China Daily сонин Трампын Хятадын эсрэг авсан арга хэмжээний талаар англи хэл дээр өгүүлэл нийтэлсэн байна.

ЭДИЙН ЗАСАГТ ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ

Шинжээчдийн үзэж байгаагаар, шинэ татварын хэмжээ 2018-2019 оны худалдааны дайны үеийнхээс бага авч АНУ-Хятадын хоорондох худалдааны шинэ сөргөлдөөний эхлэл байж болзошгүй юм. АНУ-ын энэ алхам нь нэг талаас цаашид Хятадын эсрэг худалдааны нэмэлт хориг тавих урьдчилсан нөхцөл болж байна. Хятадын олон компаниуд өмнөх худалдааны дайны үеэр үйлдвэрлэлээ Мексик рүү шилжүүлсэн. Гэвч Америкийн тал Мексикийн экспортод 25 хувийн татвар тавьснаар Хятадад давхар сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй буй юм.

2020 онд Хятадын тал АНУ-аас $200 тэрбумын нэмэлт бараа, үйлчилгээ худалдан авахаар худалдааны гэрээ байгуулсан ч 2021 оны эцэс гэхэд уг амлалтын биелэлт ердөө 58 хувьтай байв.

ХЯТАДЫН БИЗНЕСҮҮДИЙН ХАНДЛАГА

Хятадын олон үйлдвэрлэгчид АНУ-ын худалдааны бодлого өөрчлөгдөнө гэсэн бэлтгэлтэй байсан тул энэ удаагийн шийдвэр гэнэтийн шок болсонгүй. Зарим компаниуд Зүүн Өмнөд Ази руу үйлдвэрлэлээ шилжүүлж, зарим нь Европ, Ойрхи Дорнодын зах зээлд илүү төвлөрч эхэлжээ.

Экспорт талдаа төвлөрсөн Хятадын ихэнх компаниудын хувьд бизнесийн тогтвортой байдлаа хангах гол стратеги нь Америкийн зах зээлээс хараат байдлаа багасгаж Ойрхи Дорнод, Европ зэрэг бусад хэрэглээ өндөртэй зах зээлд төвлөрөх болоод буй юм.

ЦААШДЫН ТӨЛӨВ БА МОНГОЛД ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ

АНУ-ын засаг захиргаа худалдааны бодлогоо нарийвчлан тодорхойлохын тулд дөрөвдүгээр сарын 1 гэхэд АНУ-ын худалдааны төлөөлөгчийн газар, Сангийн яам, Худалдааны яамны тайлангуудыг гаргахаар төлөвлөжээ. Энэ нь АНУ-ын Хятадтай хийх худалдааны стратеги ойрын саруудад тодорхой болохыг илтгэж байна.

Мөн Трамп TikTok аппликейшний асуудлыг шийдэхийг хүсэж байгаа бөгөөд энэ талаар Хятадын эрх баригчидтай хэлэлцээ хийх сонирхлоо илэрхийлж байсан. Мөн ойрын үед Бээжинд албан ёсны айлчлал хийх бодолтой байгааг ч зарим эх сурвалжууд онцолжээ. Трампын үед юу ч болж магадгүй гэх хүлээлт Хятадын бизнесүүдийн хувьд тодорхойгүй байдлыг дэврээж буй юм. Тэдний хувьд АНУ асар том зах зээл хэдий ч улам тогтворгүй болж эхэлжээ.

АНУ-ын шинэ татварын бодлого нь зөвхөн Хятад төдийгүй дэлхийн эдийн засагт тэр дундаа Монголд ноцтой нөлөө үзүүлэх төлөвтэй байна. Худалдааны сөргөлдөөн гүнзгийрэхийн хэрээр Монголын эдийн засагт сөрөг үр дагавар гарах эрсдэлтэй юм. 

Хятадын эдийн засгийн идэвхижил буурвал  нүүрс, зэс зэрэг Монгол улсын экспортын гол бүтээгдэхүүний эрэлт буурах магадлалтай. Мөн юанийн ханш сулрах нь Монгол улсын гадаад орлого багасах шалтгаан болно. Товчхондоо бол АНУ-ын татварын бодлого нь Хятадын эрэлт, үйлдвэрлэл, хөрөнгө оруулалтад нөлөөлснөөр Монгол улсын түүхий эдийн үнэ хэлбэлзэх эрсдэлтэй.

Юутай ч Ерөнхийлөгч Трампын алхам өмнөх худалдааны дайн дахин эхлэх эрсдэлийг өсгөж, АНУ-Хятадын худалдааны харилцаанд урт хугацааны сорилтуудыг авчрах магадлалтай болж эхэллээ. Цаашид худалдааны яриа хэлэлцээний үр дүн хэрхэх нь дэлхийн зах зээлд томоохон нөлөө үзүүлэх нь дамжиггүй.